Hamidiye Kruvazörü ile Trabzon’a gelen Atatürk, 17 Eylül 1924 günü ö?leden sonra saat iki ye kadar, burada gezi ve incelemelerde bulunduktan sonra Rize’ye hareket etti.

Atatürk’ün Rize’ye gelece?ini duyan Rizeliler ?ehrin sokaklar?n? doldurmu?tu. Rize kurtar?c?s?n? bekliyordu. Karaya ç?kaca?? iskelenin yan?nda kay?klarla, motorlarla ya?l? genç herkesin gözü ufukta Hamidiye gemisini ar?yordu. Derken saat 17.00 ye do?ru Hamidiye gözüktü. ?lk motorla

Mustafa Kemal ve e?i sahile do?ru hareket ettiler. Sahilden toplar at?ld?. Kurbanlar kesildi.

Halk? selâmlayarak iskeleye ç?kan Atatürk, dinlenmek için do?ruca Matarac? Mehmet Beyin evine gitti. O gece Rize’de fener alay? ve ?enlikler yap?ld?. Ertesi gün (18 Eylül 1924) Atatürk Hükümet Kona??n?, Belediyeyi, Halk F?rkas?n? ve Garnizon Komutanl???n? ziyaret etti. Vilâyette çe?itli heyetleri kabul eden Atatürk, bu arada Erzurum’dan gelen heyetle de görü?tü. Erzurumlular 13 Eylül 1924’te meydana gelen depremde Atatürk’ü de aralar?nda görmek istiyorlard?.

Atatürk Erzurumlulara Erzurum’a gelece?ini ve durumu yerinde inceleyece?ini söyledi. Rizeli kad?nlarda Latife Han?m? çok sevmi?ler ve etraf?n? sarm??lard?. O gün Rize’de yeni yapt?r?lan iki çe?menin aç?l??? yap?ld?. Çe?menin birine Gazi, ötekine Cumhuriyet ad? verildi. Bir de yeni caddenin aç?l??? yap?lacakt?.

Vali bunun ad?n?n Gazi Mustafa Kemal Pa?a Caddesi olmas?n? istiyordu. Atatürk:Hay?r. Cumhuriyet Olsun dedi. Caddeye bu ad verildi. Yollar?n düzgünlü?ü Atatürk’ün dikkatini çekmi?ti. Vali Mehmet Hur?it Beye;

Yollar?n?z? bu hale nas?l getirdiniz? Dedi.

Vali de;

• Bütün çevre köylülerini, Jandarmalarla toplay?p çal??t?rd?m dedi.

Bu duruma üzülen Atatürk;

• Hay?r. Kimseyi zorla çal??t?ramazs?n?z. Cumhuriyet angarya demek de?ildir. Diyerek sitem etti.

Hükümet Kona??n?n tahta olan merdivenlerinden a?a?? inerken beyaz sar?kl? Rize Müftüsü Atatürk’e bir kâ??t uzatt?.

Bu kâ??d? Rize Avukatlar?ndan Haf?z Hulusi ile ?er’iye Mahkemesi Ba?kâtibi Osman Efendi yazm??lard?. Kâ??d? okuyan Atatürk bunu daha sonra Valiye uzatt?. Ve ?öyle dedi.

Medreseler aç?lmayacakt?r. Bu millete mektep lâz?md?r. Saat 16.30’da Rize’den ayr?ld?. Gülcemal Vapuru Mustafa Kemal ’ i Fener’e kadar u?urlad?.