Köyündeki HES projesine kar?i ba?latti?i hukuk mücadelesi için önce ahirindaki ine?i satan ve ardindan da bankadan kredi çeken 67 ya?indaki Kazim Delal, ikinci davayi da kazandi.
Derelerin Karde?li?i Platformu’ndan (DEKAP) yapilan açiklamaya göre Rize ?dare Mahkemesi, kamuoyunda yurtta? Kazim olarak bilinen Kazim Delal ve akrabalarinin açmi? oldu?u davada, Rize’nin Salarha Vadisi üzerinde kurulmasi planlanan Ambarlik 1-2 Regülatörleri ve HES projesi için zamanin Çevre ve Orman Bakanli?i tarafindan verilen ‘ÇED Olumlu Raporu’nu iptal etti.
DEKAP Sözcüsü Ömer Şan yapti?i açiklamada, Rize ?dare Mahkemesi’nde 11 Ocak 2013’te yapilan duru?ma sonrasinda gerekçeli kararini açiklayan Mahkeme Heyeti, 2’ye kar?i 1 oyla, Ambarlik Elektrik A.Ş. tarafindan bölgede yapilmasi planlanan HES projesi için Bakanli?in onayladi?i ‘ÇED Olumlu Raporu’nu, hukuka aykiri oldu?u gerekçesiyle, ‘30 gün içerisinde Dani?tay’a temyiz yolu açik olmak üzere’ iptal etti.
Mahkemenin 14 sayfalik gerekçeli kararinda ayrica, ayni zamanda davanin ‘naip’ üyeli?ini üstlenen ve kar?i oy kullanan Nihat Koçak’in da 4 sayfalik ‘?erh’ine de yer verildi.
Anayasa, Yasa ve Yönetmeliklere Gönderme
Mahkeme kararinda, Anayasa’nin 17 ve 56. Maddelerine gönderme yapilarak; zamanin Çevre ve Orman Bakanli?i ile Çevre ve Şehircilik Bakanli?i’nin kurulu? esaslari ve yasa ile yüklenen görevlere de atifta bulundu. Çevre Kanununun 1, 2, 3, 9 ve 10. maddeleri ile ÇED Yönetmeli?inin 4, 6, 7, 8, 15 ve 17. maddelerinin içeri?ine de vurgu yapilan kararda, Kyoto Protokolü’nün ilgili maddelerine de yer verildi.
Bilirki?i Raporlari ve Ek Raporlar
Mahkemece bölgede yaptirilan Bilirki?i ?ncelemesi Raporu’nun ilgili bölümlerine yer verilen, 2011/327 Esas ve 2013/17 Karar No’lu Mahkeme kararinda ayrica davaya müdahil olarak katilan HES firmasi tarafindan hazirlattirilan ‘Ambarlik HES Hidrobiyolojik De?erlendirme Raporu’ da de?erlendirildi.
Ayni zamanda yine HES firmasi tarafindan, yapilan ilk Bilirki?i ?ncelemesinden sonra hazirlanan rapordaki eksikliklerin giderilmesi yönünde hazirlanan iki ayri rapor ile bu raporlarin ardindan Bilirki?i Heyetinden istenen ‘ek Bilirki?i Raporu’na da yer verilen kararda, Çevre Hukuku konusunda ayrintilar da yer aldi.
Formatsal Yöntemler Yerine Gerçekçi ve Güvenilir Çali?malar Yapilmali
Mahkeme karrarinda HES mücadelesi için önemli vurgular yapildi?ini anlatan Şan, sürdürülebilir kalkinma ilkesi gere?i, ekolojik dengenin korunmasina azami ölçüde dikkat edilmesi gerekti?i vurgulanan kararda, “Bu ba?lamda ulusal kalkinmada ‘Sürdürülebilir Kalkinma’ ile ‘Sürdürülebilir Çevre’ arasinda, birisi di?erine feda edilmeden, sa?likli bir dengenin kurulmasi gerekmekte olup; sa?likli ve sürdürülebilir bir ulusal kalkinma hedeflenirken, milyonlarca yildir devam eden ekolojik dengenin bozulmasina ve yine milyonlarca yildir var olan tabii güzelliklerin gelecek ku?aklara en verimli bir ?ekilde devredilmesine özen gösterilmesi gerekmektedir. Bunun için de, bu çali?malarin formatsal bir yöntem benimsenerek literatür taramasi ?eklinde de?il, gerçekçi ve güvenilir fizibilite çali?malarina dayanmasi gerekir. Ancak, ‘Sürdürülebilir Kalkinma’ ve Sürdürülebilir Çevre’ kavramlarinin idareler tarafindan sadece bir temel ilke olarak kabul edilmesi yeterli olmayip, bu ilkelerin kamu idareleri tarafindan özümsenerek, bütün faaliyetlerinde korunmasi için önem ve özellik atfedilerek hayata da geçirilmesi gerekir. Kamu idareleri tarafindan temel bir politika olarak kabul edilen bu ilkelerin idarenin eylem ve i?lemlerinde kendine yer bulamamasi halinde ise, bir söylem olarak dile getirilen bu ilkeler esasinda özümsenmemi?, mevzuat hükümleri arasinda kaybolmu? ilkeler olarak kalmaya mahkum olacaklardir” ifadelerine yer verildi?ini kaydetti.
ÇED Süreçleri Prosedür Olmaktan Çikarilmali
Yatirimcilarin hazirladi?i projeler için izlemeleri gereken yol, süreç ve sorumluluklarinin ilgili yasa ve yönetmeliklerde ayrintili olarak belirlendi?i ve bir sisteme ba?landi?i kaydedilen Mahkeme kararinda, “Bu sistem içinde her bir yatirim ile yatirimin yapilaca?i alanin kendine has özellikleri ile birlikte de?erlendirilerek, arazi üzerinden alinan verilerle gerçekçi ve güvenilir fizibilite çali?masi ile bir sonuca varilmasi gerekmektedir. Anilan mevzuatta verilen ÇED sürecine, sadece uyulmasi gereken formatsal bir süreç olarak bakilmasi ve yatirimci ?irket tarafindan yerine getirilmesi gereken bir prosedür olarak görülmesi, Çevre Kanunu ve ÇED Yönetmeli?i ile belirlenen çevre politikalarina ve ula?ilmak istenilen amaca aykiri olacaktir. Çevre Kanunu ve ÇED Yönetmeli?i ile belirlenen amacin gerçekle?mesi için ÇED sürecinin formata ba?lanmi?, literatür taramasi ile gerçekle?en soyut taahhütlere dayali prosedürel bir i?lem olmaktan çikartilarak; planlanan yatirim ile bu yatirimin hayata geçirilece?i alanin gerçek verilerine ula?ilmasi, süreci yönlendirici bilgilerin bizzat idare tarafindan arazi üzerinden alinarak güncel, reel ve somut verilerin toplanmasi, bu sürece ilgili kurumlarin konuda uzman elemanlarinin katiliminin sa?lanmasi, incelemelerin sadece proje dosyasi üzerinden yatirimci ?irket sunumlariyla de?il, bizzat idare tarafindan proje sahasi üzerinde yapilan çali?malar ile yapilmasi gerekir” vurgusu da yapildi.
?çme Suyu Kaynaklari ve Heyelanli Sahalar
Davaya konu olan projenin gerçekle?tirilece?i Salarha Vadisi üzerinde Rize’nin, 9 belediye ve 26 köyü kapsayan ve büyük bölümünün su gereksiniminin kar?ilandi?i Andon ?çme Suyu Tesisleri ile 3 ayri içme suyu projesinin daha bulundu?u vurgulanan kararda, bölgenin ayni zamanda Bakanlar Kurulu’nun 20.06.2006 karariyla afet bölgesi ilan edildi?ini ve ayni havza üzerinde 12 ayri HES projesi planlandi?ina da dikkat çekildi.
Bölgenin özelliklerini dikkate alacak bütüncül bir havza planlamasi yapilmasi gerekti?i anlatilan kararda, “Aksi halde, Rize ilenin su ihtiyacinin büyük bir bölümünü kar?ilayan su kaynaklarina sahip havzanin bu özelli?i dikkate alinmaksizin birbirinden ba?imsiz bir ?ekilde planlanan faaliyetlerin bütüncül etkilerinin havzayi tüketerek, sa?likli ve güvenli bir ?ekilde su kaynaklarina eri?ime ve elektrik üretimine engel olmaya ba?layaca?i açiktir” ifadelerine de yer verildi.
Hukuka Uyarlik Bulunmamakta!
Kararin sonuç bölümünde ise, bütün gerekçeler özetlenerek, “Tehlikelerin önlenmesi, ihtiyaçlarin kar?ilanmasi ve dava konusu faaliyetin çevreyle uyumlu bir ?ekilde yürütülmesi için havza planlamasi yapilmasi gerekirken, havza planlamasi yapilmadan tesis olunan dava konusu i?lemde hukuka uyarlik bulunmamaktadir. Açiklanan nedenlerle, dava konusu i?lemin iptaline, kararin tebli?ini izleyen 30 gün içerisinde Dani?tay’a temyiz yolu açik olmak üzere 17.01.2013 tarihinde oy çoklu?uyla karar verildi” denildi.
HES Mücadelesine Emsal Olu?turacak!
Söz konusu davada verilen kararin, bölgede ve ülke genelinde devam eden HES davalari ve HES mücadelesi için emsal te?kil edece?ine inandiklarini ifade eden Kazmaz, kararin vadilerde ve do?al ya?am alanlarinda sürdürülen HES mücadelesi için umut i?i?i oldu?unu vurguladi. Kazmaz, bu kararin yaninda Munzur’da yapilmasi planlanan HES’ler için verilen ve Dani?tay’in da onayladi?i ‘?ptal’ kararinin da HES mücadelesinde emsal olu?turmasi gerekti?ine i?aret ederek, “Artik bundan sonra ilgili bakanliklar ve hükümet ortadaki manifesto niteli?indeki yargi kararlarina göre hareket etmelidir. Yargi kararlarindan da anla?ildi?i gibi bu projelerin hukuka, yasalara ve mevzuata uyarliklari bulunmamaktadir. Bundan sonraki uygulamalarla hükümetin hukukun üstünlü?ü ilkesine ne kadar önem verdi?i ve önemsedi?ini de görece?iz. Bu kararlar artik bütün HES projeleri için emsal olu?turmali ve her proje için ayri dava açmaya gerek duyulmamalidir” dedi.
Okumu?o?lu: “Kazanilmasi Gerekiyordu!”
Davanin ve DEKAP gönüllü avukatlarindan Yakup Şekip Okumu?o?lu yapti?i de?erlendirmede, davanin kazanilmasi gereken bir dava oldu?unu, mahkemenin kararinda belirtti?i gerekçelerin haklili?inin bir kez daha ortaya çikti?ini vurgulayarak; “Kazanilmasi gereken bir davaydi ve kazandik. Yargi bir kez daha bu projelerin hukuksuzlu?unu, geli?igüzelli?ini ve ÇED raporlarinin sadece bir formaliteden öteye geçmedi?ini ortaya koymu? oldu” dedi.
Ambarlik 1-2 Regülatörleri ve HES Projesi Dava Süreci
Askoroz Havzasindaki Salarha Vadisinin Ambarlik ve Küçükçayir köyleri ile civar köylerini de içerisinde alan kisminda REDAŞ Enerji ?irketi tarafindan projelendirilen Ambarlik 1 ve 2 Regülatörleri ve HES projesi için Çevre ve Orman Bakanli?i tarafindan 15.10.2009 tarihinde ‘ÇED Gerekli De?ildir’ karari verildi
Bakanlik tarafindan verilen ‘ÇED Gerekli De?ildir Karari’, bu yöndeki son bakanlik karari idi. Bundan sonra ‘ÇED Gerekli De?ildir Karari’ yetkisi, Valiliklere devredildi.
Kararin ardindan Küçükçayir Köyü sakinlerinden Kazim Delal ve 5 arkada?inin (Sabri Delal, Ay?e Delal, Nazim Delal, ?smail Ülger ve Rizvan Sukas) ba?vurusu ile Rize ?dare Mahkemesinde, ‘ÇED Gerekli De?ildir Karari’ için ‘yürütmenin durdurulmasi ve iptali’ istemiyle dava açildi. Avukatli?ini Av. Remzi Kazmaz’in üstlendi?i dava süreci devam ederken; Rize ?dare Mahkemesi, 20.04.2010 tarihinde, ‘ÇED Gerekli De?ildir’ kararinin uygulanmasi halinde telafisi güç ve imkânsiz zararlar do?abilece?inden ‘Yürütmenin Durdurulmasina’ karar verdi. Mahkeme kararlarinin ilgili firmaya tebli? edilmesinin ardindan kolluk kuvvetleri tarafindan HES projesindeki çali?malar tamamen durduruldu.
Bu kararin ardindan, Salarha Vadisi üzerindeki Salarha Deresinin Andon bölgesinde REDAŞ Enerji firmasi tarafindan kurulmasi planlanan Ambarlik 1-2 Regülatörleri ve HES projesi için, gönüllü avukatlarimiz Remzi Kazmaz ile Ümit Örünta? tarafindan 14.05.2010 tarihinde bu kez yine Rize ?dare Mahkemesi’nde ‘projenin iptali’ yönünde ba?ka bir dava daha açildi.
Bu dava sürecinde de Rize ?dare Mahkemesi, 31 Mayis 2010 tarihinde bölgede Bilirki?i ?ncelemesi yapilmasina karar verdi. Bu karar do?rultusunda bölgede Eylül 2010’da Bilirki?i ?ncelemesi yapildi.
Rü?vet Protokolü
Bütün bu geli?melerle birlikte, söz konusu proje sahibi firma yetkilileri ile civar köylerin muhtarliklari arasinda yillik 25 bin ABD dolari içerikli bir ödene?in, ‘Protokol’ ba?li?i altinda firma çali?malarina yardimci olunmasi ve buna benzer ko?ullari içeren bir protokolün 26.02.2007 tarihinde imzalandi?i ö?renildi. Bu protokolün hukuka aykirili?i ile rü?vet içeri?i ve yasalardaki yeri tarti?ilirken; Rize Cumhuriyet Ba?savcili?i, konunun kamuoyunda yer almasinin ardindan soru?turma ba?latti. Soru?turmanin akibeti henüz belli de?il!
Firma De?i?ti, Üretim Lisansi Devredildi!
Ambarlik HES projesinin di?er bir ilginç yönü ise ‘Yürütmenin Durdurulmasi ve ?ptali’ yönünde açilan davalarin süreci devam etmesine, bölgede Bilirki?i ?ncelemesine karar verilmesi sürecinde, söz konusu proje için firma de?i?ikli?ine gidilmesi oldu. Proje için ço?unluk hissesi ?spanyol men?eli Essentium Grupo SL ?irketine ait ‘Ambarlik Elektrik Üretim A.Ş.’ adinda ba?ka bir ?irket kurularak, yeniden bir süreç ba?latildi. Daha önce ayni proje için ‘ÇED Gerekli De?ildir’ karari veren Çevre ve Orman Bakanli?i bu kez, Ambarlik 1-2 Regülatörü ve HES projesi için ‘ÇED Gerekli’ karari vererek, ÇED sürecini ba?latti. Yeni firma, proje için DS? ile yeniden ‘Su Kullanim Anla?masi’ imzalanirken; REDAŞ firmasina ait ‘Enerji Üretim Lisansi’ da EPDK tarafindan bu firmaya devredildi. Söz konusu firmanin kurucusunun ise ?spanyol Essentium Grupo S.L. ?irketinin olmasi di?er bir dikkat çekici noktaydi. Proje için ba?latilan ÇED süreci i?lemleri sürdürülürken; Rize Valili?inden Mart 2011’de yapilan açiklamaya göre, firmanin hazirlatmi? oldu?u ‘ÇED Raporu’ nihai olarak kabul edildi. Onaylanma süreci devam eden ÇED Raporu’na süresi içerisinde itiraz edilerek, bu sürecin yasalara, mevzuata ve hukuka uygun olmadi?i belirtildi.
Yargi Sürecinde ÇED Olumlu Raporu
Bu sürecin sona do?ru ise Çevre ve Orman Bakanli?i, ayni HES projesi için hazirlanan ÇED Raporunu, bütün itirazlara kar?in ‘Olumlu’ bularak onayladi.
Kazim Delal ve arkada?lari bu kez, Av. Remzi Kazmaz aracili?iyla Bakanli?in verdi?i ÇED Olumlu Raporu için Rize ?dare Mahkemesi’nde ‘yürütmeyi durdurma ve iptal’ istemiyle dava açti. Mahkeme verdi?i ilk kararda, Bakanli?in verdi?i ÇED Olumlu Raporunun yürütmesini 2’ye 1 oyla durdurdu ve Bilirki?i incelemesine karar verdi. Yo?un ki? ko?ullari, kar ya?i?i ve yakla?ik 1 metrelik kar kalinli?i nedeniyle 2 kez ertelenen Bilirki?i ?ncelemesi, yine ayni hava ko?ullarina kar?in yapildi ve hazirlanan Bilirki?i Raporuna yapilan itirazlar kabul edilmedi ve sonrasinda Mahkeme, verdi?i ‘yürütmeyi durdurma kararini’ kaldirdi.
Mahkemenin ‘Yürütmeyi durdurma kararini’ kaldirmasina yapilan itirazlar reddedilirken; dava 11 Ocak 2013 Cuma günü Rize ?dare Mahkemesi’nde duru?mali olarak görüldü. Mahkeme, duru?manin ardindan, 17.01.2013 tarihli kararinda ise, Bakanli?in verdi?i ‘ÇED Olumlu Raporu’nun hukuka aykiri oldu?u gerekçesiyle ‘iptal’ edilmesine karar verdi.
