Kelkit'in Sadak köyü sınırları içerisinde yer alan ve Roma’nın 15'inci Lejyonu'nun yaklaşık 600 yıl hüküm sürdüğü bölgede antik kazı çalışmaları başlatıldı. Kazılarda, 100 metrekarelik bir alan içerisinde toprağın yaklaşık 50 santimetre altında bulunan 2 bin yıllık Roma ve Bizans dönemine ait duvar ve eserlerin ortaya çıkarılması tarihe de ışık tutuyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından başlatılan kazı çalışmalarını Bartın Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Şahin Yıldırım başkanlığındaki heyet sürdürürken, 25 kişilik ekiple yaz başından beri devam ettirilen çalışmalarda şimdiden çok sayıda arkeolojik eser ortaya çıkarıldı.
‘Tarihsel açıdan çok önemli bir yer’
Bartın Üniversitesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Şahin Yıldırım, toprağı kazar kazmaz bir anda bulgulara rastladıklarını ve Roma’nın 2 bin yıllık ana kampının lejyon duvarlarıyla karşılaştıklarını belirtti. Yıldırım, “Burası tarihsel açıdan çok önemli bir yer. Toprağın 50 santimetre kadar altından itibaren yapı kalıntılarının karşılarına çıkmaya başladı. Toprağı kazar kazmaz bir anda bulgular ortaya çıkmaya başladı. Roma’nın 2 bin yıllık ana kampının lejyon duvarları karşımıza çıktı. Bununla beraber hemen onun alt seviyelerinde ise 600 yıl boyunca kullanmanın getirdiği etkiyle bu mekânlar işlev değişikliğine gitmiş ve ocaklar karşımıza çıkmaya başladı. Daha sonraki evrelerde burası başka bir yapının mutfağı haline dönüştürülmüş. Bir zamanlar komutanın ana kampıyken daha sonra mutfak yapısına dönüşmüş durumda. Orta Çağ'a ait birçok bronz sikke buradaki yapıyı tarihlendirmemizi sağladı. Bunlar ekiplerimiz tarafından çözülmesi yapılıyor. Lejyon grupların yapmış olduğu damgalı mühürlü tuğlalar da karşımıza çıkmaya başladı. 15'inci Lejyon'un burada kesin olarak yerleştiğini bu bulgulardan görebiliyoruz. Buradaki kazılar çok uzun soluklu olacak. 20 hektara yakın bir alan lejyon kampının olduğu yer. Kentin ana çevrelendiği yer ise 60-70 hektarlık alan” dedi.

‘Günümüze gelen tek lejyon kalesi satala’
Satala’nın tarihsel açıdan çok önemli bir yer olduğunu da kaydeden Yıldırım, “Burada Tunç Çağı'ndan itibaren çevrede yerleşim izlerine rastlanıldı. Ama ana merkezde ise Helenistik dönemden erken evreye giden bir bulguyla henüz karşılaşılmadı. Satala’nın tarihteki asıl önemi ise milattan sonra 1'inci yüzyıldan itibaren Roma İmparatoru’nun yapmış olduğu askeri düzenlemelerle doğuda Sasanilerle bir sınır hattı oluşturmuşlar. Bu sınırlara da 4 lejyon kalesi yerleştirilmiş. Günümüze kadar gelen tek lejyon kalesi ise Satala. Zeugma’daki henüz bulunmuş değil. Samsat’taki su altında kaldı. Diğeri de modern yerleşimin altında. Yani günümüzde bu gördüğünüz lejyonların ana kalelerinin tek örneği durumunda olan yer Satala. Bu bakımdan da çok önemli. Daha öncesinde Roma buraya 16'ncı Lejyonu'nu gönderiyor. Daha sonra o lejyon kaydırılarak buraya 15'inci Apollinares Lejyonu'nun gönderildiğini görüyoruz. Bu lejyon burada 500-600 yıl kadar kalıyor ve Sasanilerle olan mücadelede hep ön plana çıktığını görüyoruz” diye konuştu.

‘Bölgede kazı çalışmalarına devam edeceğiz’
Gümüşhane Valisi Okay Memiş ise yaklaşık 2-3 aydır kazı çalışmalarının devam ettiğine işaret ederek şöyle dedi: "Buradaki tarihi varlıkları ve tarihi değerleri biz çok önemsiyoruz. Zaten varlığından haberdardık. Ancak hocamızla beraber buradaki tarihi değerlerimiz gün yüzüne çıkmaya başladı. 2 bin yıllık bir mekânı hocamız ekibiyle birlikte ortaya çıkardı. Burası Roma İmparatorluğu döneminde 15'inci Lejyon olarak doğuda en uçtaki askeri birliğin konuşlandığı yer. Biz yeni başladık ama en az 10 yıl kadar bu bölgede kazı çalışmalarına devam edeceğiz. Hem bakanlığımızın imkânlarını hem de yerel imkânları kullanarak burada daha fazla netice alacağımıza ümit ediyoruz. Önümüzdeki yıllarda buradaki tarihsel yapının bir benzerini, mikro ölçekteki görselini, Roma askerleri, lejyonları görselleriyle beraber buraya gelen ziyaretçilere göstereceğiz.”