R?ZE Üniversitesi (RÜ) Su Ürünleri Fakültesi bünyesinde 10 yili a?kin süredir sürdürülen “Karadeniz baliklari” ile ilgili ara?tirmada sona gelindi. Ara?tirmanin açiklanan ilk sonuçlarina göre günümüze kadar 161 balik türünün varli?indan bahsedilen Karadeniz’in Türkiye kiyilarinda aralarinda endemik türlerinde yer aldi?i 59 balik türünün neslinin tükendi?i tespit edildi. Su Ürünleri Fakültesi Ö?retim Görevlisi Doç Dr. Semih Engin, balik türleri neslinin tükenmesine ba?ta a?iri avcilik olmak üzere, kirlilik ve iklim de?i?ikli?inin neden oldu?unu söyledi.
RÜ, Su Ürünleri Fakültesi bünyesinde 10 yili a?kin süredir sürdürülen “Karadeniz baliklari” ile ilgili ara?tirmanin ilk sonuçlarini açiklayan Ö?retim Görevlisi Doç Dr. Semih Engin, bolluk ve bereketin simgesi olan Karadeniz’in son 50-60 yildir kara bahti ile ba? ba?a kaldi?ini söyledi. Tarihi boyunca insano?luna cömert davranan Karadeniz’in etrafinda birçok medeniyet var oldu?unu ifade eden Engin, günümüzde bu durumun oldukça farklila?ti?ini ve insano?lunun neden oldu?u ba?ta a?iri avcilik ve kirlilik sorunu ile iklim de?i?ikli?i nedeniyle Karadeniz’de birçok balik türü neslinin yok oldu?unu belirtti. Engin, ?öyle konu?tu:
“Günümüze kadar olan literatürde Karadeniz’in sadece Türkiye kiyilarinda 161 balik türünün varli?indan bahsedilmektedir. Fakültemiz bünyesinde 10 yili a?kin süredir devam ettirilen Karadeniz baliklariyla ilgili olan çali?ma son a?amasindadir. Bugüne kadar elde edilen verilere göre Karadeniz’in Türkiye kiyilarinda sadece 102 balik türünün varli?indan söz etmenin mümkün oldu?u belirlenmi?tir. Bu rakamlara göre de önceden Karadeniz’de ya?ayan fakat günümüzde olmayan 59 balik türü oldu?u ortaya çikmaktadir. Karadeniz’de artik olmayan balik türlerinden bir kismi Akdeniz kökenli olup burada ya?ayan popülasyonlari tükenmi?tir. Ancak daha da vahim olani Karadeniz endemi?i olan bazi mersin bali?i türleri gibi bazi canlilarin tamamen nesilleri tükenmi?tir. Bu olumsuz süreç günümüzde de hala devam etmektedir. Karadeniz’de ya?ayan bazi balik türlerinin nesli tehdit altindadir ve risk artarak devam etmektedir. Bu canlilar uluslararasi sözle?melere göre de koruma altindadirlar. Ancak ekonomik getirileri nedeniyle yada bilinçsiz davrani?lar sonucu bu canlilari balik marketlerin tezgahlarda görmekteyiz.”
MERS?N MOR?NASI VE KÖPEK BALIĞININDA NESL? TEHD?T ALTINDA
Nesli tehdit altindaki türleri ihtiva eden kirmizi listede yer alan mersin morinasi ve köpek bali?inin da Karadeniz’de neslinin tükenmek üzere oldu?unu ifade eden Engin, “A?iri av baskisi hem do?rudan ve dolayli olarak Karadeniz ekosistemini çökü? noktasina getirmi?tir. Bir çok balik türünün Karadeniz popülasyonlari tükenmi?tir, buna da en iyi örnek orkinos olacaktir. Karadeniz’in kirlenmesinde ise Türkiye olarak bizim payimiz nispeten azdir. Bunun birinci nedeni kirleticilerin nehirlerle ta?inmasidir. Tuna, Dinyeper ve Dinyester’in toplam su miktari Karadeniz’e dökülen toplam nehir girdisinin % 67’ini olu?turmaktadir. Bu üç nehir sanayi devriminden, geçen yilki Macaristan’in neden oldu?u kirmizi çamur katliamina kadar. Günümüzde uluslar arasi sözle?melerle bu durumun önüne geçilmeye çali?ilsa da kirletici etkileri hala devam etmektedir. Karadeniz’e kiyisi olan 6 ülke olmasina ra?men, nehirler vasitasiyla 21 ülkenin kirleticileri Karadeniz havzasinda birikmektedir. Karadeniz’in Türkiye kiyilarinda ise ?ehir yerle?imlerinin kiyi ?eridinde yo?unla?masi kirleticilerin kolayca denize ula?masina neden olmaktadir. Denizel ya?aminin da yo?un oldu?u kiyisal bölge insan etkile?iminden ve karasal kaynakli kirleticilerden de en çok etkilenilen bölgedir. Ye?ilirmak, Kizilirmak ve Sakarya gibi büyük nehir sistemleri de Anadolu’nun farkli yerle?im yerlerinden kirleticileri Karadeniz’e ta?imaktadir. Kiyi ?eridinde yerle?imin yo?unla?masi evsel atiklari arttirdi?i gibi, gürültü ve özellikle de i?ik kirlili?ini do?aya zarar verecek seviyelere çikmasina yol açmaktadir. Karadeniz bölgesinde organik tarimin yeterince yayginla?mami? olmasi da, tarimsal faaliyetlerde kullanilan zirai ilaçlarin ve gübrelerin ya?i?larla derelere ve denize ula?masina neden olmaktadir.”
“SAH?P OLDUĞUMUZ DOĞAL ZENG?NL?KLER? ?Y? TANIYIP SAH?P ÇIKMALIYIZ”
Gelinen noktada kanun koyucularin ve uygulayicilarin do?ayi koruma noktasinda yetersiz kaldi?ini ifade eden Engin, sözlerini ?öyle sürdürdü:
“Bu nedenle toplumun genelinin bilinçli olup, etkili bir koruma stratejisinin belirlenmesinde ve uygulanmasinda katki sa?lamasi gerekmektedir. Şüphesiz ki kanunlar, kurallar ve kontroller olmalidir. Ancak avlanmasi yasak bir türü ya da bebek boydaki baliklari satin alip tüketen bizlerin hiç mi suçu yok?. Avlayan yada satan ki?ileri uyarmayan yada tepki göstermeyen bizler bu suça ortak de?imliyiz? Tepki göstermek illaki sesimizi yükselterek bir ?eyler söylemek de?ildir. Yasadi?i balik sati?i yapan yerlerden ali?-veri? yapilmazsak ve buralari afi?e edersek en güzel tepkiyi göstermi? oluruz. ??te o zaman balik marketler, sattiklarinin yaninda sadece ilgi çekmek için bile tezgahlarinda bebek boydaki mersin baliklarini sergileyemezler. Sahip oldu?umuz do?al zenginlikleri iyi taniyip sahip çikmaliyiz. Denizle bari?ik ve iç içe ya?ayan insanlar olmaliyiz. Yüzmeliyiz, dalmaliyiz ya da en azindan balikçi barinaklarinda daha fazla zaman geçirmeliyiz. Balikçilar, gözlerin üzerlerinde oldu?unu hissetmeli, balik marketlerin önünden geçerken satilan küçük baliklari görmezden gelmemeliyiz. Çocuklara ö?retmeliyiz ve çocuklarda anne-babalarina ö?reteceklerdir. Bu bilinçte ve hassasiyette olmaliyiz ki, kanun koyucular ve uygulayicilar cesur davranabilsinler.”
