Temeli, ‘Barajlar Krali’ olarak anilmak istenen zamanin Cumhurba?kani Süleyman Demirel tarafindan 27 Nisan 1998’de atilan ve Türkiye`nin en yüksek, Dünyanin ise 6. en yüksek baraji olacak olan Artvin’deki Deriner Baraji’nda, önceki hafta düzenlenen törenle su tutulmaya ba?landi.
Artvin’deki ‘Su Tutma’ törenine Çali?ma ve Sosyal Güvenlik Bakani ile birlikte katilan Orman ve Su ??leri Bakani Veysel Ero?lu, barajin 12.12.2012 tarihinde Rusya Devlet Ba?kani Putin’in de katilaca?i bir törenle Ba?bakan Erdo?an tarafindan açilaca?ini söyledi. Törende konu?an Bakan Çelik ise, “Artik Çoruh, istedi?i gibi de?il, bizim istedi?imiz gibi akacak” dedi.
Barajlardaki Kazalar
Ülke gündemine büyüklü?ü ile damga vuran ve ‘övgüyle’ söz edilen Deriner Baraji’nda yapilan bu tören gündemdeki sicakli?ini korurken; Adana`nin Kozan ilçesindeki Gökdere Köprü Baraji (HES) Derivasyon Tüneli’nin kapa?inin patlamasi ile 2 i?çinin ölümü ve 10’unun da kaybolmasi olayi gündeme bomba gibi dü?tü!
Daha önce de Kahramanmara?’ta yapimi devem eden bir ba?ka barajdaki kapaklarin patlamasi ve 2 i?çinin ya?amini kaybetmesini de akillara getiren bu olayla birlikte ülke genelinde yapimi devam eden barajlar ile HES’lerin güvenli?ini de tarti?ma noktasina getirdi.
Kaldi ki, ülke genelinde köylülerin ve ya?am savunucularinin bütün tepkileri ve yarginin ‘durdurma ve iptal’ kararlarina kar?in yapimi devam eden ‘tünel tipi’ HES’ler ba?ta olmak üzere; denetimsiz bir ?ekilde devam eden 250’ye yakin HES projesinde, eldeki verilere göre in?aatlarda çali?an 100’e yakin (91) i?çi öldü, ço?u a?ir ?ekilde yüzlerce (216) i?çi ise yaralandi.
Sayi?tay’in Temmuz 2009’daki Raporu
HES’lerdeki bu ölümlü kazalar, ülke gündeminde siradan olaylar gibi de?erlendirilirken; Çoruh Nehri üzerinde yapimi devam eden ve 1998’de dönemin Cumhurba?kani Süleyman Demirel tarafindan temeli atilan Deriner Baraji için Sayi?tay’in hazirladi?i rapor ise hiç gündeme gelmedi.
Temmuz 2009’da hazirlanan ve gündeme dahi gelmeyen, ‘hükümeti Sayi?tay Yasasi’nda de?i?iklik yapmaya iten 3 rapordan biri’ olan Deriner Barajiyla ilgili Sayi?tay Raporuna göre, ‘barajin yapiminda 5 yillik bir gecikme ya?andi?i ve kamunun 461,3 milyon liralik bir kaynak israfina u?ratildi?i’ vurgulandi.
Cumhuriyet Gazetesinde I?ik Kansu ve Murat Ki?lali imzasi ile 29 Ekim 2010 tarihinde “Hükümeti Korkutan Rapor” ba?li?iyla yayimlanan haberde ilginç detaylar yer aliyor.
Kaynak ?srafi 461,3 Milyon TL!
Sayi?tay’in hazirladi?i, dönemin Sayi?tay Ba?kani’nin ‘masasinda tutmakla’ suçlandi?i, ‘Deriner Baraji ve Hidroelektrik Santrali (HES) Projesi, Taslak Rapor, Temmuz
Cumhuriyet’in haberine göre, ‘Deriner Baraji ve Hidroelektrik Santrali (HES) Projesi, Taslak Rapor, Temmuz
“?halesiz 711 milyon dolara verildi: Deriner Baraji ve HES Projesi, Türk-Rus Karma Ekonomik Komisyonu’nca imzalanan ve 18.05.1994 tarihli Kararname ile onaylanan Protokol kapsaminda olu?turulan Konsorsiyum tarafindan yürütülmektedir. Sözle?me 04.11.1997 tarihinde 711,4 milyon ABD Dolari bedelle imzalanmi?tir.
5 yil gecikti: 08.01.1998 tarihinde i?e ba?lanilmi? olup, i?in 2005 yili itibariyla bitirilmesi planlanmi?sa da projenin gövde in?aatina ancak 2005 yilinin aralik ayinda ba?lanabilmi?tir. 2009 yili ocak ayi itibariyla projenin tamamlanma orani yüzde 70 civarindadir.
Maliyet ikiye katlandi: Yapilan yüzde 94.99 oranindaki ke?if arti?lari ile sözle?me bedeli 1.38 milyar dolari bulmu?tur. Bu bedele fiyat farki, baraj alt kalemleri ve faiz giderleri gibi di?er harcama kalemleri dahil de?ildir. Yapilan sözle?me kapsami di?inda çe?itli kalemler için iç ve di? kaynak kullanimi söz konusu olmu?tur. Vergi, resim ve harçlar, kamula?tirma, müteferrik i? kalemleri, ihaleli yaptirilan yollar ile DS?’nin mü?avirine yapilan ödemeler de ayrica baraj maliyetine eklenmelidir. Di? finansmanla yürütülen proje için kullanilan kredilerin faiz giderleri ve masraflari da sözle?me kapsami di?inda kaynak kullanimina sebep olan unsurlardir.
Maliyet 3,2 milyar TL’ye çikti: Bu kalemlerin sözle?me tutarina eklenmesiyle 670 megavatlik Deriner Projesi’nin toplam maliyeti yakla?ik 3,2 milyar TL’ye ula?maktadir.
461.3 milyon TL’lik kamu zarari: Deriner Baraji ve HES Projesi’nin yürütülmesinde; verimlilik, etkinlik ve tutumluluk ilkelerine uyulmamasi, kaynaklarin sa?likli bir planlama ve iyi bir proje yönetimi ile kullanilmamasi sonucu ‘34 km’lik relokasyon yolunun ihale edilmemesi nedeniyle 138 milyon TL, varyant yol kazi imalat kaleminin baraj fiyatlarindan yapilmasi nedeniyle 151.4 milyon TL, varyant yolun bir kisminin su altinda kalmasi nedeniyle 29.6 milyon TL, yeni birim fiyatlarda ihale indirimi yapilmamasi nedeniyle 38.6 milyon TL, yapimindan vazgeçilen RBR-11 yolu nedeniyle 38,6 milyon TL, fiyat farki formülünde müteahhit kârina fiyat farki ödenmesine yol açan yüzde 10 kesinti yapilmamasi nedeniyle 51.5 milyon TL, fiyat farki formülünün ikinci bölümünden kesinti yapilmamasi nedeniyle 13.6 milyon TL’ olmak üzere 2009 yili fiyatlari ile 461.3 milyon TL kaynak israfina yol açilmi?tir.”
Üretime Hazir!
Sayi?tay’in bu raporu ve Deriner Barajina ili?kin iddialar bugüne kadar hiçbir ?ekilde gündeme getirilmezken, önceki hafta içerisinde barajda incelemelerde bulunan Bakan Ero?lu, yine bildik anlatimlarda bulunuyor; barajlarin bölge turizmine büyük katki sa?layaca?ini ileri sürerek; yaylaciliktan balikçili?a kadar büyük katkisi oldu?unu ileri sürüyordu.
ddia etti. Ero?lu ayrica, “Çoruh Nehri dünyanin azgin akarlarindan birisidir. Co?kusu sayesinde ta?kinliklara sebep oluyor. Bu barajlar ta?kinliklari ve erozyonlari da önlüyor. Bir anlamda Çoruh`a altin bilezik, altin gerdanlik taktik” ifadelerini kullanmaktan da geri kalmiyordu.
“Derelerin Yüzde 90’i Kuruyor!”
Her zamanki iddialarini yineleyerek, Türkiye`nin enerjisinin yüzde 73`ünü di?aridan ithal etti?ini ileri süren, “Su akiyor biz de bakiyoruz” ifadelerini tekrarlayan ve konu?masinda ilginç ifadeler kullanarak adeta açiklamalariyla çeli?en Bakan Ero?lu, “Barajlar olmadi?i zaman suyu biriktiremeyiz. Hiçbir ?ehre su veremeyiz. Hiçbir araziyi sulayamayiz. Türkiye`de sürekli akan nehirler nadirdir. Ço?u kurur. Derelerimizin yüzde 90`i yaz aylarinda maalesef kuruyor. Baraj yapmadan Türkiye`de suyu kontrol etmek mümkün de?il. Barajlarimizi bitiriyoruz. Balikçilik, turizm, yaylacilik geli?ecek. Barajlar sayesinde yollar da yapiyoruz. Eskiden buralarda keçi yolu bile yoktu” diye konu?masini sürdürüyordu.
“Su Akiyor, Ya?am Veriyor!”
Her iki Bakan’in da konu?ma ve açiklamalarini ele?tiren ya?am savunuculari, ‘Barajlar krali’ olarak anilmak isteyen Süleyman Demirel’in atti?i temel üzerinde kurulan ve ‘HES Bakani’ olarak anilan Ero?lu’nun tören düzenledi?i Deriner Baraji’nin rant derinli?inin ne kadar oldu?unu sordu.
Bakan Ero?lu’nun ‘Su akiyor, biz bakiyoruz’ ifadelerine ‘Su akiyor, ya?am veriyor’ ?eklinde yanit veren ya?am savunuculari, “HES’lerin ya?am alanlarina verdi?i geri dönü?ümsüz zararlar, yargi kararlari ortada iken ‘Çoruh’a altin bilezik, altin gerdanlik’ taktik demenin ranttan ba?ka ne anlami var! Ne do?a, ne de ölü insanlar, yerlerinden, yurtlarindan edilmi? köylüler altin takar! Bitirilen barajlarla hem balikçilik, turizm ve hem de yaylacilik bitiriliyor! Bilimsel veriler ve ya?ananlar ortada! ‘Derelerimizin yüzde 90’i kuruyor’ diyen Bakana sormak gerek; madem derelerimiz kuruyor bunca HES projesine neden izin verdiniz? Kuruyan derelerdeki HES’leri ta?ima suyla mi döndüreceksiniz” ?eklinde tepkilerini dile getirdiler.
HES’lere kar?i mücadele eden ya?am savunuculari, hukuksal mücadelede elde edilen yargi kararlari ve hazirlanan bilimsel raporlara da dikkat çekerek; “Madem haklilar, yatirim yapiyorlar, o zaman yarginin verdi?i kararlardaki ‘hukuksuzluk, mevzuata, kamu yararina, yasa ve yönetmeliklere, uluslararasi anla?malara, hukuka aykirilik’ ifadeleri ne anlama geliyor? Önce bu kararlari ve bilimsel raporlari okuyup anlasinlar! Kendi yetersizlikleri ve beceriksizliklerinden ?ikâyet etmesinler. Türlü ?irinliklerle, suçlayici, karalayici, ‘çamur at izi kalsin’ saçmaliklariyla HES’leri ve bu projeleri ?irin göstermeye çali?masinlar. Ya?am alanlarimizi ortadan kaldirip, bizleri yurtsuzla?tiracak, tarihi, sosyal ve kültürel de?erlerimizi ranta açacak bu projelerden derhal vazgeçsinler” ?eklinde tepkilerini sürdürdüler.
