Rize kent merkezi dahil 9 ilçe ve beldesi ile 26 köyün içme suyunun sa?land??? Andon ?çme Suyu Tesisleri bünyesinde yap?m? planlanan HES projesi ‘iptal’ edildi.
Rize Belediyesi taraf?ndan hiçbir izin al?nmaks?z?n ihale edilerek; Valilik ‘protokolü’ ile yap?lmaya çal???lan hidroelektrik santrali projesi, kamuoyunda Yurtta? Kaz?m olarak tan?nan Kaz?m Delal (68) ile köylülerinin ba?vurusu üzerine iptal edildi.
Rize ?dare Mahkemesi’nin verdi?i iptal karar?nda, Rize Valili?i ile ?l Özel ?daresinin düzenledi?i protokolle, devlet kurumlar?n?n resmen ve aç?kça yasalar? ve hukuku hiçe sayd??? ortaya ç?kar?ld?.
?çme Suyuna HES ?halesi
Rize Belediyesi, önceki dönemde, Rize kent merkezi dahi 9 ilçe ve belde belediyesi ile 26 köyün ve 350 bine yak?n bir nüfusun içme suyunun sa?land??? Andon ?çme Suyu Tesisleri bünyesinde HES yapmak için ba?latt??? çal??malar do?rultusunda ihale yapt?. ?haleyi, ayn? zamanda Galatasaray Kulübünün de eski Ba?kan? olan Mehmet Cansun’un oldu?u ileri sürülen Smart HES ?irketi 20 y?ll???na ald?. Dönemin belediye ba?kan?, kamuoyunda konuya ili?kin çe?itli aç?klamalar yap?p bas?na bu içerikte aç?klamalar gönderdi.
Köylülerden ?tiraz ve Protesto
Daha önce yine ayn? bölgede ba?ka bir enerji ?irketi olan Ambarl?k Enerji taraf?ndan yap?m? planlanan Ambarl?k HES projesine kar?? hukuk mücadelesi ba?latan ve projeyi iptal ettiren Yurtta? Kaz?m, (Kaz?m Delal) ve köylüleri, köylerinde böyle bir çal??ma yap?lamayaca??n? ileri sürerek itiraz etti.
Çal??malar Resmi De?il
Yurtta? Kaz?m ile köylülerinin Cumhuriyet Savc?l??? ile ?dare Mahkemesine yapt?klar? ba?vurular, bölgedeki çal??malarla ilgili ‘resmi hiçbir ba?vuru, yaz??ma veya ?çme Suyu Tesisleri içerisinde HES yap?laca??na dair herhangi resmi bir belge olmad???, dolay?s?yla resmiyette ve hukuken böyle bir çal??ma olmad???’ gerekçesiyle reddedildi. ?ki y?la yak?n bir süre Kaz?m Delal ve köylüleri bu nedenlerle bu çal??maya dava açamad?.
Gözalt?na Al?nd?lar!
Bir k?s?m Küçükçay?r Köyü sakini ile birlikte proje çal??mas?n?n yap?ld??? alanda defalarca protesto eylemi yaparak çal??malar? durduran ve jandarma ile kar?? kar??ya gelen Yurtta? Kaz?m ve köylüleri, 3 kez jandarma taraf?ndan gözalt?na al?nd?. Haklar?nda 3 ayr? dava aç?lan Kaz?m Delal, Yusuf Esir ile Naz?m Delal, köylüleriyle birlikte bölgedeki tepkilerini sürdürdüler.
Ba?vurular Yan?ts?z Kald?
Çal??malar?n, Rize Belediyesi taraf?ndan, ‘Andon ?çme Suyu Tesislerine takviye su al?naca??’ kand?rmacas?yla devam etti?ini, yaz??malar?n bu yönde yap?ld???n? ancak tesisler bünyesinde HES yap?ld???n? kan?tlamaya çal??an köylüler, kendi arazilerinde çal??ma yapt?rmamak için Rize Valili?ine ba?vurdu ama ba?vurular? yan?ts?z kald?.
Önce Sürüldü, Sonra ??ten At?ld?
Ayn? bölgede kendi tapulu arazisi bulunan ve ayn? zamanda Rize Belediyesine ait Andon ?çme Suyu Tesislerinin i?letmecisi RizeSu Yap-?? ?irketinde bünyesinde bekçi olarak çal??an Yusuf Esir, çal??malar?n hiçbir kamula?t?rma ve istimlak yap?lmadan, izin dahi al?nmadan sürdürüldü?ünü, köylerinde hiçbir ko?ulda HES yap?lmas?n? istemediklerini ifade ederek, çal??malar?n durdurulmas?n? istedi.
Köylüleriyle birlikte protesto eylemlerine kat?lan Esir, önce Kalkandere ilçe belediyesine sürüldü, ard?ndan yeri de?i?tirilerek Rize Belediyesinin Da?ba?? Su Tesislerinde görevlendirildi.
Dönemin Rize Belediye Ba?kan?, kendi çal??an? olan Yusuf Esir’e HES protestolar?ndan vazgeçmesi ve çal??malara izin vermesi için resmi yaz? yazarak, uyar?larda bulundu ve aç?kça tehdit etti. Buna kar??n HES’lere kar?? mücadelesinden vazgeçmeyen Yusuf Esir, daha önce Yurtta? Kaz?m’?n iptal ettirdi?i Ambarl?k HES projesinin, ‘Su Kullan?m Hakk? Anla?mas?n?n ?ptali’ için Dan??tay’a dava açarak, iptal davas?n? kazand?. Bu davan?n hemen ard?ndan ise dönemin belediye ba?kan? taraf?ndan Yusuf Esir’in Rize Belediyesindeki i?ine son verildi ve mesnetsiz suçlamalarla i?ten at?ld?.
Valilikten ?zinli Protokol!
Rize Belediyesinin Smart HES firmas?na ihale etti?i, Rize’nin içme suyu bünyesindeki HES projesinin yasalara ve hukuka ayk?r? oldu?unu, belgeleri ve yarg? kararlar?yla ortaya koymaya çal??an Yurtta? Kaz?m ile birlikte protestolar?n? sürdüren Yusuf Esir ve arkada?lar?, bu kez söz konusu proje için Rize Valili?inin izni ile Rize ?l Özel ?daresi ve Rize Belediyesi aras?nda bir protokol imzaland???n? ö?rendi.
Protesto eylemi s?ras?nda jandarman?n elindeki belgelerden, protokol bilgisini alan Esir ile Yurtta? Kaz?m’?n karde?i Naz?m Delal, bu kez arkada?lar?yla birlikte Rize ?dare Mahkemesinde yeni bir dava daha açt?.
Hakaret ve Tehdit Davas?
Bu s?rada protesto eylemlerine kat?ld?klar? ve HES çal??malar?n? engelleyerek, HES çal??anlar?n? tehdit ettikleri, ilgili ve yetkililere küfürle hakaret ettikleri gerekçesiyle Kaz?m Delal, Yusuf Esir ile Naz?m Delal hakk?nda 3 ayr? dava aç?ld?. Aç?lan davalardan birinde Kaz?m Delal, hakaret ve tehdit nedeniyle ceza ald?, cezas? ertelendi.
Mahkeme Yaz? ?stedi, HES Ortaya Ç?kt?!
Rize ?dare Mahkemesi, söz konusu protokolün, görünürde içme suyuna takviye amaçl? oldu?unu ancak yap?lan yaz??ma ve edinilen bilgi ve belgeler do?rultusunda söz konusu tesis içerisinde bir enerji santrali (HES) yap?m?n?n planland???n?n görüldü?ü gerekçesiyle önce bu protokolün ‘yürütmesinin durdurulmas?na’ hükmetti.
Dava sürecinde ilgili kurum ve kurulu?lardan istenen bilgi ve belgeler do?rultusunda, özellikle de RizeSu Yap-?? taraf?ndan yap?lan savunmada, ‘An?lan proje kapsam?nda elektrik üretimi yap?lmayaca??, Andon ?çme Suyu Ar?tma Tesisi içinde bulunan enerji k?r?c? bina ve ana isale hatt?n?n geçti?i Pa?açukur mevkiinde yer alan enerji k?r?c? bina içine türbin konularak lisanss?z elektrik üretimi planland???’ ortaya ç?kar?ld?.
Rize ?dare Mahkemesinin ‘Su Kirlili?i Kontrolü Yönetmeli?inin 3. Maddesindeki, ‘k?taiçi su kayna??’ tan?mlamas?, ÇED Yönetmeli?inin 4, 6 ve 33.Maddelerindeki vurgular dikkate al?narak, 16.Madde uyar?nca ÇED gerekli oldu?u, bu durumun Çevre ve ?ehircilik Bakanl???’nca da onayland???n?n belirtildi?i karar?nda; ‘Rize ?l Özel ?daresince ÇED Raporuyla ilgili sunulan kay?tl? bilgi ve belge bulunmad??? belirtilmi? oldu?una’ da dikkat çekildi.
Hukuka Uyarl?k Yok!
Kararda, Rize Valili?inin izni do?rultusunda Rize ?l Genel Meclisi’nin dava konusu 02.12.2013 tarih ve 171 Say?l? i?leminde ‘hukuka uyarl?k’ bulunmad???, davan?n 04.12.2013 tarihli protokole ili?kin k?sm?nda da bu i?leme dayand?r?ld??? için hukuka uyarl?l?k bulunmad???na hükmedildi.
Mahkeme, 14 A?ustos 2014’te yap?lan duru?man?n ard?ndan verdi?i gerekçeli karar?nda, aç?klanan nedenlerle dava konusu i?lemlerin iptaline oy birli?i ile karar verdi.
B?kt?k Art?k!
Mahkemenin verdi?i karar? de?erlendiren Yurtta? Kaz?m, art?k bu tür kararlara sevinemez olduklar?n? ifade ederek; “B?kt?k art?k. Yeter. Çeksinler ellerini vadilerimizden, köylerimizden, sular?m?zdan. B?çak kemi?i de deliyor, can?m?z yan?yor. Derelerimizde su yok, verecek bir yudum suyumuz yok! Anlas?nlar art?k. Bu nas?l kanun nizamd?r ki devletin kendi kurumlar? buna kar?? i?lem yap?yor? Mahkeme durduruyor, iptal ediyor ama bunlar durmuyor. Bundan sonra bizim de uygulayaca??m?z yöntem bellidir. Kimse bizi suçlamas?n bundan sonra” ?eklinde tepkisini dile getirdi.
Ne Ölece?iz, Ne Dönece?iz!
Davac?lardan Yusuf Esir ise, HES’lerle mücadeleden hiçbir ko?ulda vazgeçmeyeceklerini belirterek; “Bu HES nedir, nas?l bir ?eydir ki, bizi i?imizden a??m?zdan, suyumuzdan, topra??m?zdan ediyor. Devlet ba?ka yerlerde, sava? hukuku yerine geçecek el koyma kararlar? al?yor. Köyümüzde, arazilerimiz kimseye sormadan izin al?nmadan ortadan kald?r?l?yor. Bunlar suyumuzu al?yor, hayat?m?z? istiyor bizden. Ç?k?p da verecek miyiz? Çok bekleyecekler ama böyle bir ?ey olmayacak. Ne ölece?iz, ne de mücadeleden dönece?iz. Görecekler” ?eklinde karar? de?erlendirdi.
Ayn? zamanda eski imam olan Naz?m Delal ise, mahkemenin vermesi gerekti?i karar? verdi?ini ifade ederek, her zaman ba??ms?z yarg?n?n gücüne ve hukukun üstünlü?üne inand?klar?n? belirterek, bundan sonra da ayn? inançla mücadelelerini sürdüreceklerine vurgu yapt?.
?lginçliklerle Dolu Dava
Derelerin Karde?li?i Platformu Sözcüsü Ömer ?an ise, HES’lere kar?? bu güne kadar 130’a yak?n dava aç?ld???n?, 110’un üzerindeki HES için aç?lan bu davalarda 122 ‘yürütmeyi durdurma’ ve ‘iptal’ karar? verildi?ine dikkat çekerek; “Di?er davalarda oldu?u gibi burada da yarg?, devletin resmi kurumlar?n?n aç?kça hukuka, yasalara, yönetmeliklere ve uluslararas? anla?malara ayk?r? davrand???n? ortaya koydu. Bu davan?n en ilginç yönü ise yakla??k 350 bin nüfusun içme suyunun sa?land??? içme suyu tesislerinin içerisinde böyle bir projenin geli?tirilmesi. Yani suyu önce bu tesislerden geçirip, enerji üretilecek ve sonras?nda ar?tma tesislerine verilip, isale hatt?na aktar?lacak. Bu projenin devam?nda ise Pa?açukur mevkiinde, hiçbir izin veya kullan?m hakk? al?nmaks?z?n böyle bir tesis yap?lm?? ve bitirilmi?. Burada ise su tribünlerden geçirildikten sonra direk isale hatt?na veriliyor! Ortada böylesine ilginç bir durum var ve daha da ilginci yakla??k 2 y?ld?r bu çal??ma için herhangi bir yaz??ma, ÇED Raporu veya ba?vuru dahi yap?lmam??. DEKAP olarak bundan sonra da HES’lere ve benzeri y?k?m projelerine kar?? yurdun her yan?nda mücadele eden köylülerimizin yan?nda olmaya devam edece?iz” diye konu?tu.
Daha Önce Neler Olmu?tu?
DEKAP Sözcüsü Ömer ?an, Kaz?m Delal ve arkada?lar?n?n Rize’nin Salarha Vadisi üzerindeki HES projelerine kar?? verdi?i mücadeleyi ise ?öyle özetledi:
“Bilindi?i gibi Yurtta? Kaz?m daha önce de ayn? bölgede bulunan ve Rize ?çme Suyu Tesislerinin vadiye sald??? ‘can suyu’ üzerinde kurulmas? planlanan Ambarl?k Regülatörleri ve HES projesi için 2 ayr? dava açm??, iki davada da ‘iptal’ karar? ald?rm??t?.
Delal, Ambarl?k HES için Rize ?dare Mahkemesinde açt??? ilk davada, Reda? enerji ?irketi taraf?ndan yap?m? planlana proje için zaman?n Çevre ve Orman Bakanl???’n?n verdi?i ‘ÇED Gerekli De?ildir’ karar?n? iptal ettirmi?ti.
Bu dava süreci devam ederken Bakanl?k, bu kez firma de?i?ikli?ine gidilen ayn? proje için, yap?mc?l???n? üstlenen ve ?spanyol enerji firmas? Essentium SL ortakl???ndaki Ambarl?k enerji firmas?n?n giri?imleriyle, ÇED Gerekli karar? vererek; ÇED süreci ba?latt?.
Firma De?i?ti, ÇED Onayland?
Rize ?dare Mahkemesi, Ambarl?k HES için bakanl???n önceden verdi?i ‘ÇED Gerekli De?ildir’ karar?n? ‘iptal’ ederken; ayn? zamanda Bakanl?k da ayn? proje için yeni firma taraf?ndan haz?rlanan ÇED Raporunu onaylad?.
Bunun üzerine Kaz?m Delal ve köylüleri bu kez, Bakanl???n verdi?i ÇED Olumlu Raporunu iptal ettirmek için Rize ?dare Mahkemesine ba?vurdu. Yap?lan Bilirki?i incelemesinin ard?ndan Mahkeme, Salarha ve Güneysu Vadilerini de kapsayan ve üzerinde 12 ayr? HES projesi bulunan Ta?l?dere Havzas? üzerinde, ‘Havza planlamas? yap?lmadan’ HES’ler de dahil olmak üzere herhangi bir çal??ma yap?lamayaca??na hükmederek; Ambarl?k HES’in ÇED Olumlu Raporunu da iptal etti.
Bu geli?menin ard?ndan Delal’in kom?usu Yusuf Esir ve arkada?lar? Dan??tay’a ba?vurarak, Ambarl?k HES için DS? ile yap?lan ‘Su Kullan?m Hakk? Anla?mas?n?’ iptal ettirdi.”
