RİZE: Rize kent merkeziyle birlikte 9 belediye, 26 köy ve yaklaşık 300 bin nüfusun sağlandığı, Rize Belediyesince işletilen Andon İçme Suyu Tesisleri içinde, herhangi bir proje ve hiçbir izin alınmadan yapımına başlandıktan sonra Rize İdare Mahkemesi'nce iptal edilen HES için Daniştay'dan 'Bilirkişi İncelemesi' kararı çıktı.
İçme suyu tesislerinde, içme suyunun sağlandığı Çağırankaya Deresi üzerindeki Poşut Regülatöründen, DSİ'nin izin vermemesine karşın, 'takviye su alma' ve yani hat döşeme gerekçesiyle yapılmaya başlanan yeni boru hattı ile ortaya çıkan ve köylülerin tepki göstererek defalarca ertelediği, jandarma ekipleriyle karşı karşıya kaldığı ve ateş yakarak nöbet tuttuğu HES çalışması için Rize İdare Mahkemesinde dava açılmıştı.
Tesisten HES Çıktı
Açılan dava sürecinde, söz konusu HES çalışmasına ilişkin herhangi bir proje yapılmadığı, 'su kullanım anlaşması' başta olmak üzere 'enerji üretim lisansı' ve ÇED Raporu alınmadığı; çalışmanın sadece Rize Valiliği ile İl Özel İdaresi tarafında onaylanan 'imar değişikliği ve yol düzenlemesi' izni kapsamında başlatıldığı ortaya çıkmıştı.
HES'lere karşı verdiği mücadelede ahırındaki ineğini satıp, banka kredisi çekerek dava açan ve kamuoyunda 'Yurttaş Kazım' olarak bilinen 72 yaşındaki Kazım Delal ile kardeşi Nazım Delal ve aynı çalışmaya karşı çıktığı için Rize Belediyesindeki işinden hiçbir gerekçe gösterilmeden atılan Yusuf Esir ile birlikte köylülerden bazıları, mücadele sırasında sert müdahalelere maruz kalmıştı.
Mahkeme İptal Etti
Rize Belediyesi tarafından herhangi bir izin alınmaksızın ihale edilen ve Valilik Protokolü ile yapılmaya çalışılan 'içme suyuna HES' çalışması, Rize İdare Mahkemesi tarafından 14 Ağustos 2014'te yapılan duruşmanın ardından, dava konusu işlemlerin hukuka uyarlığı bulunmadığı gerekçesiyle oy birliği ile iptal edildi.
İptalin ardından Rize Belediyesi ile söz konusu ihaleyi alan, Galatasaray'ın eski Başkanlarından Mehmet Cansun'a ait olduğu iddia edilen Smart enerji şirketi, kararın temyizi için Yargıtay'a başvurdu.
Yargıtay Keşif İstedi
Daniştay 14. Dairesi, önceki ay baktığı dava dosyası için, ÇED oluşturulması ve 'Bilirkişi İncelemesi' yapılması gerektiği vurgusuyla Rize İdare Mahkemesinin 'iptal kararını' bozarak, dosyayı Mahkemeye iade etti.
Mahkeme, gelişme üzerine 25 Kasım 2016'da verdiği ara kararla, Davalı idarelerden "Andon İçme Suyu Tesisine ait isale hattı üzerinde HES kurmak için Orman ve Su İşleri Bakanlığına başvuru yapılıp yapılmadığı, bu hattın HES için kullanılıp kullanılmayacağı ve arıtma tesisinde elektrik üretilip üretilmeyeceği ve isale hattının HES'in bir parçası olup olmadığının sorulmasını" istedi ve 10 gün süre verdi.
Yol İzni İstendi HES Yapıldı
Mahkemenin 5.1.2017 tarihli yazısına 13.1.2017 tarihli bir yazı ile yanıt veren Rize İl Özel İdaresinin, E-328 sayılı yazısında ise söz konusu tesis için, Rizesu Yap-İş Birlik Başkanlığının 11.11.2013 tarihli yazısı ile Poşut Su Alma Yapısının 600 metre yukarı taşınıp boru hattı döşeneceği, bu konuda Orman ve Su İşleri Bakanlığından izin alındığı, bu itibarla yol güzergahının 1600 metrelik kısmında yol geçiş izni istendiği için bu konuda bir protokol imzalandığı ifade edildi.
Aynı yazıda ayrıca söz konusu HES çalışmasına ilişkin herhangi bir bilgi veya iznin bulunmadığı bilgisine de yer verilirken; yine Rize İl Özel İdaresinin, Rize İdare Mahkemesine gönderdiği 26.1.2017 tarih ve E-620 sayılı bir başka yazıda ise 'Çağırankaya Regülatörü ve İçme Suyu Hattı Projesi'ne ait herhangi bir proje dosyasının idarede bulunmadığı da bildirildi.
Mahkemeden Bilirkişi Kararı
Yaşanan gelişme ve idarelerin yazılarından sonra Rize İdare Mahkemesi, Naip Üye Hakim Funda Şahin Başkanlığında, 6 Şubat 2017 tarihli kararı ile bölgede Keşif ve Bilirkişi incelemesine; Bilirkişilerin re'sen seçileceği, inceleme tarihinin ise daha sonra belirlenmesine karar verdi.
Mahkeme kararında ayrıca, Yurttaş Kazım ile davacı arkadaşlarından toplam 6 bin 500 Liralık Mahkeme, Keşif ve Bilirkişi ücretleri ile harçların da süresi içerisinde yatırılmasını istedi.
Satacak İnek de Yok, Çekecek Kredi de!
Öte yandan aynı bölgede yapılması planlanan 2 ayrı HES ile 3 ayrı taşocağına karşı da hukuksal mücadelesini sürdüren köylüler, Mahkemenin kararı üzerine, Keşif ve Mahkeme masraflarını yatırabilmenin telaşına düştü.
Artık satacak ineği kalmadığını, bankalardan da kredi alamadıklarını ifade eden 72 yaşındaki 'Yurttaş Kazım', Kazım Delal, "Bu adamlar ne devlet tanıyor, ne yasa, ne anayasa, ne hukuk ve ne de halk tanıyor. Hiçbir izin, belge, proje yok. Gelmişler bölgenin içme suyuna HES yapıyor ve kimseyi de takmıyorlar. Yalan beyanlar ve izinlerle 2 senden fazla askeri, yargıyı oyaladılar, bizi darp ettirip, köyümüzden, yurdumuzdan çıkarmaya çalıştılar. Sadece bu Rize Belediyesi ve onun hiçbir yasal dayanağı olmadan bu HES'i ihale ettiği şirket yöneticileri de bu yasadışılığı sürdürdü. Mahkemenin iptal kararına rağmen HES'in binasını yaptılar. Aynı şekilde yine içme suyu alınan Paşaçur deresi üzerinde de bir başka tesis yaptılar. Resmiyette hiçbir varlığı olmadığı için dava bile açamıyor hukuksal işlem yapamıyoruz" dedi.
Resmi Belge Yok
Rize Belediyesi, kent merkezi dahil 9 ilçe ve belde belediyesi ile 26 köyün, toplamda da 350 bine yakın bir nüfusun içme suyunun sağlandığı Andon İçme Suyu Tesisleri bünyesinde HES yapmak için 3 yıl önce ihale yaptı. İhaleyi, 20 yıllığına Smart şirket aldı.
Protestoya Gözaltı
Tesisler bünyesinde HES yapıldığını kanıtlamaya çalışan köylüler, Rize Valiliği'ne yaptığı başvurulardan yanıtsız alamazken; HES çalışmasının yapıldığı alanda eylem yaptıkları sırada jandarma tarafından gözaltına alındılar. Bu eylemler nedeniyle Kazım Delal, kardeşi Nazım Delal ve Yusuf Esir hakkında üç ayrı dava açıldı. RizeSu Yap-İş şirketinde bekçi olarak çalışan Yusuf Esir, önce başka ilçelere sürüldü, ardından işten atıldı.
