Hayati Akba?
ANKARA-CHP Artvin Milletvekili U?ur Bayraktutan, Karadeniz Bölgesi`nde çay üreticilerinin ya?adi?i sorunlari anlatirken, tepki göstermek için TBMM Genel Kurulu kürsüsüne ya? çay yapra?i döktü.
Genel Kurul`da, Türkiye ile ?ran Arasinda Esendere ve Sero Kara Hudut Kapilarinin Ortak Kullanima Açilmasinin Onaylanmasinin Uygun Bulundu?una Dair Kanun Tasarisi görü?melerinde söz alan Bayraktutan, Karadeniz Bölgesi`nde çay üretimi konusunda ciddi sorunlarin ya?andi?ini belirtti.
Trabzon ve Artvin`deki bazi çay fabrikalarinin tam kapasite üretime ba?lamadi?ini, bu nedenle ÇAYKUR tarafindan çay alimi yapilmadi?ini anlatan Bayraktutan, "Bunun yaninda kota uygulamasi da üreticileri zor durumda birakiyor. Çay üreticileri, ya? çay yapra?ini cadde ve sokaklara dökmektedir" diye konu?tu.
Bayraktutan konu?masinda ?unlari söyledi “Sayin Ba?kan, çok de?erli milletvekilleri; Türkiye Cumhuriyeti ile ?ran ?slam Cumhuriyeti Arasindaki Esendere ve Sero Hudut Kapisinin Ortak Kullanilmasina Dair Kanun Tasarisi`nin 3`üncü maddesi üzerinde Cumhuriyet Halk Partisi Grubu adina söz almi? bulunmaktayim, yüce heyetinizi saygiyla selamliyorum.
Öncelikle seçim bölgeme ili?kin, özellikle Karadeniz`le, Do?u Karadeniz`le ilgili olan çok ciddi bir sorun var. ?ki gündür bunu Parlamento boyutunda dile getirmeye çali?iyorum hem soru önergeleriyle hem Meclis ara?tirma önergeleriyle hem bugün Meclisteki konu?mamla hem de yarin basin toplantilariyla Karadeniz`deki Cumhuriyet Halk Partisi milletvekilleriyle beraber bir basin toplantisi yapaca?iz. Sorun nedir?
Çok de?erli arkada?larim, Karadeniz`de ciddi bir sorun var. Karadeniz`de bu çayla ilgili ciddi bir sorun var, nedir? Öncelikle ?u de?erlendirmeyi yapalim: Çay nedir, çayin sorunu neden kaynaklanmaktadir, bunu de?erlendirelim. Nasil ki bor bir Türkiye için stratejik bir ürünse, çay da Karadeniz için stratejik ürün niteli?i ta?iyan çok önemli bir ürün de?erli arkada?larim. Dünya çay üretiminin tek ba?ina yüzde 5`ini biz kar?iliyoruz. Türkiye çay üretiminde dünyada 7`nci sirada. E?er ithalat i?ine girmezsek, yilda 1,5 milyar dolar kâr sa?layaca?imiz bir sektör, çok önemli bir sektör. Bu nedenle, Karadeniz çay konusunda çok önemli bir durum arz etmektedir.
Bakin, Karadeniz`deki mevcut ya?i? durumu ve co?rafi durum itibariyla çaydan ba?ka herhangi bir bitkinin ekilmesi ve geçimin ba?ka türlü sa?lanmasi mümkün bulunmamaktadir. Ayrica, dünyada bütün ülkelerde çay üretimi yapilmakta ama zirai ilaçlarin kullanilmadan çayin üretildi?i tek yöre Karadeniz Bölgesi`dir. Bu açidan Karadeniz çok önem arz etmektedir.
Şimdi, geçenlerde çaya ili?kin ciddi sikintilar ortaya çikti. Bunlardan bir tanesi kaçak çay. Türkiye`nin gündeminde önemli bir sorun. Türkiye`de yilda yakla?ik 200–220 bin ton civarinda kuru çay üretimi gerçekle?tirilmekte ama ülkemize de di?aridan 50 bin ton civarinda kuru çay girmektedir. Bu nedenle, ciddi oranda, yakla?ik yüzde 25, yüzde 30`lara yakla?an oranda kaçak çayla kar?i kar?iya kalmaktayiz. Bu, ciddi bir sorundur.
Dün Sayin Bakana buradan da sordum. Ya? çay sezonu açilmi? olmasina ra?men ne yazik ki Rize`de, Trabzon`da ve Artvin`de bulunan çay fabrikalarinin büyük bir bölümü henüz tam kapasiteyle üretime ba?lamami?tir. Günlük 7 bin ton civarinda ÇAYKUR`un kapasitesi bulunmasina ra?men, ?u anda çay fabrikalarinda onarim gerekçe gösterilerek 4 bin ton, 4 bin 500 ton civarinda bir üretim gerçekle?tirilmektedir. Dün Sayin Bakan bunun 7 bin ton civarinda oldu?unu söyledi. Bunu kabul etmemiz mümkün de?il. Gerçekte fiilî durumda bazi çay fabrikalari ne yazik ki tam kapasiteyle çali?mamakta, bu nedenle de ÇAYKUR tarafindan çay alimi gerçekle?tirilmemektedir.
Şu anda Karadeniz`deki en önemli sorun ?udur de?erli arkada?larim: Kota uygulamasidir. Dekar ba?ina
Bugün çay fiyati açiklandi biliyorsunuz biraz gecikmeyle de olsa. Buradaki fiyat 1 TL 22 kuru? civarinda bir çay fiyati açiklandi. Bu fiyat ÇAYKUR`un açiklami? oldu?u ya? çay taban fiyatidir. Ama ne yazik ki üreticiye ili?kin bu kota uygulamasina geçince, kontenjan uygulamasina geçince üretici çayini ÇAYKUR`a verememekte ve özel sektöre gitmektedir.
Arkada?larim, en önemli sorunlardan bir tanesi budur. Böyle olunca da çayin gerçek fiyati 65 kuru?a, 60 kuru?a kadar dü?mektedir ve özel sektör çay üreticisine ?unu demektedir: "Ben senin çayini alirim ama senin parani bir yil sonra veririm."
De?erli arkada?larim, bir yil sonra çayin fiyatinin ödendi?i bir fiilî durum hangi hakkaniyetle uyu?maktadir? Bunu sizin vicdanlariniza sesleniyorum. Ve bu parayi da nakit olarak ödememektedir. En üzücü olan da budur. Demektedir ki, ben bu paranin bir kismini bir yil sonra ödeyece?im, bu nakit paranin bir kismini da, yüzde 30, yüzde 35`lik kismini size kuru çay olarak iade edebilirim. Yani emtiaya emtiayla kar?ilik verebilirim, trampa yapabilirim demektedir. Yani nakit olayina girmemektedir, ödemenin bir bölümünü kuru çayla kar?ilamaktadir, ödemenin bir bölümünü size zeytinle ödeyece?im demektedir veya ba?ka ?eyler önermektedir. Bu nedenle ciddi bir ma?duriyet söz konusudur.
Buna ili?kin ?öyle bir örnek vereyim: 2010 yilinda -ki bu ÇAYKUR`dan almi? oldu?umuz resmî verilerdir- ÇAYKUR 550 bin ton ya? çay aliyorken -bu rakamlar kesin ve do?ru rakamlardir- özel sektör 715 bin ton çay almi?tir de?erli arkada?larim.
Şimdi, biraz önce ifade etti?im rakamlari kar?ila?tirdi?inizda göreceksiniz, özel sektörün vermi? oldu?u fiyatla -ki, 60–65 kuru?tur- ÇAYKUR`un vermi? oldu?u fiyati kar?ila?tirdi?iniz zaman aradaki rakamin nerelere gitti?inin, bunun hangi ki?ilerin cebine gitti?ini göstermesi açisindan ilginç bir gerçektir. Ki eski rakamla 2010 yilinda 14 trilyon civarindaki miktar bugünkü rakamla 14 milyon TL civarindaki miktar ne yazik ki üreticinin cebine gitmemi?tir, çay spekülatörlerinin ve çay borsasinda söz sahibi olan birkaç ki?inin cebine girmi?tir arkada?larim. Bunun yüce Meclis tarafindan de?erlendirilmesini talep ediyoruz.
Şimdi, gelinen noktada ne yazik ki yeni bir çay kanununa yani üreticinin hakkini kollayabilecek bir yasal düzenlemeye mutlaka ihtiyaç vardir. Bugün Rize`de çayla ilgili, üreticilerle ilgili olarak yapilan yasal düzenlemelerde ki bu yakla?ik 1 milyon ki?iyi ilgilendirmektedir de?erli arkada?larim. Bakin, dikkat edin, 1 milyon ki?i çaydan geçinmektedir. Biz diyoruz ki bu 1 milyon ki?inin gelece?ini ilgilendiren, çok önemli bir sorun durumunda olan bu çayla ilgili olarak mutlaka bunun çay borsasindan alinmasi gerekmektedir. Yani çayi bir çay borsasiyla götürmemiz söz konusu de?ildir. Bütün dünya literatüründe bu çay borsasi veya borsalar, üretimle faaliyetin ayri ayri gerçekle?mi? oldu?u yerlerde olabilir, yani üretim faaliyeti bir yerde gerçekle?iyorsa, üretimle ticari faaliyetin ayri ayri oldu?u yerlerde çay borsasindan söz edebiliriz ama her ikisinin birlikte gerçekle?tirilmi? oldu?u, Türkiye`nin önemli çay üretim merkezlerinden biri olan Karadeniz`de bu i?i e?er borsa yöntemiyle götürmeye çali?irsaniz bundan çok ciddi sorunla kar?i kar?iya kalirsiniz diye dü?ünüyorum. O nedenle, mutlaka çay üreticilerinin haklarini koruyacak bir çay kanununun çikartilmasinda yarar vardir.
De?erli arkada?larim, bakin, burada anlatmak istedi?imiz olay ?udur: Karadeniz`de biraz önce de ifade etti?im gibi çok ciddi bir sorunla kar?i kar?iyadir. Çay üreticisi çayini toplamaktadir ama çayini ÇAYKUR`a verememektedir. Nedir bunda da gerekçe olarak? Uygulanmakta olan dekar ba?ina 10 kilogramlik miktardir. Bazi yerlerde çok ciddi baskilar gelmi?tir, örne?in Hopa`da, Kemalpa?a`da, Arhavi`de bu baskilar sonucu bu miktarlar 10 kiloya, 12 kiloya çikmi?tir ama ÇAYKUR bunlari almami?tir arkada?larim. Almayinca da ciddi bir sorun çikmi?tir. Çay sezonu açilmi? olmasina ra?men ÇAYKUR`un fabrikalarinin önemli bir bölümü, bakim gerekçe gösterilerek, onlardaki onarim gerekçe gösterilerek faaliyet yapmamaktadir ve bu gerekçeye dayandirilarak ÇAYKUR çayi almamaktadir. Gelinen noktada getirilmek istenen oyun ?udur: Burada bir özelle?tirme oyunuyla kar?i kar?iyayiz. Dokuzuncu Kalkinma Planinda da var, diyor ki: "Önümüzdeki günlerde mutlaka ÇAYKUR özelle?tirilecektir." Bunu asla kabul etmiyoruz. ÇAYKUR, hem modernize edilmemektedir hem çay i?letmesini yapacak olan fabrikadaki gerekli araç ve gereçlere ili?kin herhangi bir çali?ma yapilmamaktadir, yani bir anlamda ÇAYKUR gözden çikarilmi? bulunmaktadir. Bunun sonucunda da çaydan, biraz önce ifade etti?im gibi 1 milyon ailenin geçimini sa?layan çay üreticileri de?il, birkaç tane spekülatör -onlarin bizler kimler oldu?unu biliyoruz- sadece onlar yararlanmaktadir.
O nedenle, Türkiye Büyük Millet Meclisi olarak, ?u anda Karadeniz`de kanayan bir yara olan ve ciddi anlamda infiallere yol açan, bir sosyal patlama düzeyine gelen bu sorunun bir an önce, ivedilikle ortaya çikartilmasini talep ediyoruz. ÇAYKUR Genel Müdürlü?ünün, Sayin Genel Müdür ba?ta olmak üzere ÇAYKUR yönetiminin ba?inda bulunan bütün bürokratlarin bu i?e ivedilikle çözüm bulmasini istiyoruz. Bakin bu i?in muhataplari olan ki?iler ne yazik ki ÇAYKUR`un Genel Müdürünü ve onun muhataplari olan ÇAYKUR Yönetim Kurulu üyelerini muhatap olarak bulamiyorlar, ariyorlar, telefonlarina çikmiyorlar de?erli arkada?larim. Karadeniz`de bundan daha önemli bir sorun olabilir mi? Çok ciddi bir tabloyla kar?i kar?iyayiz. Bunu dilimiz döndü?ünce anlatmaya çali?iyoruz.
??te dün, biraz önce de ifade etti?im gibi, Sayin Bakana bir soru önergesi verdik, Sayin Bakana ben dün de birkaç tane sözlü soru sordum ama ne yazik ki yanli? enforme edilmi?. Diyor ki: "7 bin ton kapasiteyle ÇAYKUR çali?maya devam ediyor." do?ru de?ildir bu. E?er gerçek anlamda bütün çayin alinabilmesi için ÇAYKUR`un mutlaka üretim kapasitesini, on günlük, 10 bin tona çikarmasi gerekmektedir. Ama gelinen noktada ne yazik ki ÇAYKUR ?u anda 4.500 ton, 4 bin ton ya? çay kapasitesiyle çali?makta ve ne yazik ki üretici ma?dur olmaktadir. Birkaç tane özel çay fabrikalariyla muhatap olmakta, onlar ödemeyi hemen yapmamaktadirlar, ödeme sürelerini bir yil ötelemektedirler, bir yilin sonunda da bu parayi nakit olarak kendilerine ödememektedirler de?erli arkada?larim. Bu nedenle çok ciddi, çok sosyal patlama düzeyinde olan bir sorunla kar?i kar?iyayiz. Türkiye Büyük Millet Meclisindeki milletvekili arkada?larimizin bu soruna duyarlilik gösterece?ine inaniyoruz. Bu kanayan yaranin da bir an önce giderilmesini istiyoruz.
Bakin, gelmeden evvel size dün Karadeniz`den çay getirdim. Bugün Karadeniz`in her tarafinda çay üreticileri bu çaylari aliyorlar, ?öyle tutuyorlar çaylari, böyle döküyorlar arkada?lar, görüyor musunuz. Ben de buraya döküyorum, kürsüye, bakin bunu buraya döküyorum.”
U?ur Bayraktutan, konu?masinin sonunda bir po?et ya? çay yapra?ini Genel Kurul kürsüsüne dökerek, "Bugün çay üreticileri çayi aliyor ve böyle döküyorlar. Çok ciddi bir sorun. Bunu size ancak böyle anlatabilirdim" dedi.
Bayraktutan`i uyaran Ba?kanvekili Sadik Yakut, birle?ime ara verdi. Bu arada Ak Parti`li bazi milletvekilleri de Bayraktutan`a tepki gösterdi. Kavaslar kürsüdeki ve yere dökülen çaylari yeniden po?ete doldurarak temizledi.
Verilen aranin ardindan söz alan Ak Parti Rize Milletvekili Hasan Karal, "U?ur Bey çayimiza saygisizlik yapmi?tir. Bu saygisizli?i aynen kendisine iade ediyorum. Çayda sikinti olabilir ama ÇAYKUR ile ilgili hiçbir sikinti bugüne kadar gündeme gelmemi?tir. Çayi burada yere dökme cüretini kimse gösteremez. Bunu bölge evladi olarak kabul etmemiz mümkün de?il" dedi.
-
