Birinci Cihan savaşında 9 Mart 1916 tarihinde Rusların işgaline uğrayan, 2 Mart 1918 de bağımsızlığına kavuşan Rizeli gençler, henüz savaşın izlerini üzerinden dahi atmamışken, Rize’nin düşman işgalinden kurtuluşunun 1. yıldönümünde Rize merkezinde, Türkiye’ye İdman Yurdu Cemiyeti’nin bir şubesi olarak Rize’nin ilk spor kulübü, 1919’da Rize İdman Yurdu namıyla kurulmuşlardır.
RİZE’DE FUTBOLUN ÖNCÜLERİ
Kulübün kuruluşunda o zamanlar görevi gereği Rize’de bulunan Suphi Bey ve bir dönem Ankara Emniyet Müdür muavini olarak da üst düzey bir güvenlik amiri olarak görev yürüten İsmail Kentay, bilhassa meşgul olmuşlardı. Diğer kurucular arasında Kalamozlu Ali Bey, Ali Kemal Kavrakoğlu, Memiş Kanburoğlu, Hamdi Tuzcuoğlu, Sadettin Türüt, Sabri Kolçak, Acente İbrahim, Lazoğlu Ahmet Beyleri koyu puntolarla belirtmemiz gerektir. Bu grubun özel girişimleri ile o zamanlar Rize Belediyesi’nin bulunduğu binanın yanında iki odadan oluşan bir lokal de ayarlanmıştı. Rize İdman Yurdu’nun etkinlik gösterdiği spor branşları futbol ve aletsiz jimnastikti. Bu arada müzik kolu da açılmış, böylece Rize şehir bandosunun da çekirdek kadrosu kendiliğinden oluşturulmuştu. Bir ideal kıvılcımı, bir müzik aşkı ile kurulan bandonun bütün aletlerini Lazistan Mebusu Süleyman Sudi Sofuoğlu (Kartal)Bey hediye etmişti.
BUHTİ’NİN DÜZÜ HATIRALARI
Rize İdman Yurdu, idmanlarını ve maçlarını Rusların Rize’yi işgalinde denizi doldurarak elde ettikleri Ve Buhti’nin düzi denen alanda yapıyorlardı. Eskiler bu ilk futbol sahasına ‘Kışla meydanı’ da diyordu. Günümüzde Tevfik Ileri Endüstri Meslek Lisesi’nin bulunduğu bu alan Rize futbolunda bir çok ilke imza atmıştır. Şehir dahilinde ve çevre ilçe ve yerel yerleşim birimlerinde etkinlik gösteren Rize İdman Yurdu’nun futbol takımını oluşturan gençlerin isimleri şunlardı:Ömer Zırh, Tahsin Şerifoğlu, Rıfkı Tuzcuoğlu, Ali Özgen, Memiş Kanburoğlu, Hamdi Tuzcuoğlu, İshak Turnaoğlu, Lazoğlu Ahmet, Trabzonlu İbrahim, Bedri Tuzcu, Cemil Kolçak, Ahmet Denizalp, Abdülkadir, Şahap Denizer, İsmail Oral, Mecit Şanda, Sadettin Türüt. Bu oluşum, iki yıl kadar büyük bir heyecanla faaliyetini yürüttükten sonra, yeni bir kulübün açılması dolayısıyla bir müddet sarsıntı geçirmişti ve bu da olağan sayılmalıydı. Kulüp faaliyetlerine 1923 yılında son vermiştir.
ŞARK İDMAN OCAĞI SAHAYA ÇIKIYOR
1339, yani 1923 yılının 25 haziranında temeli atılan Şark İdman Ocağı, Barış Oteli olan binada faaliyete geçmişti. Cumhuriyet Türkiye’si ile yaşıt, bu renkli ve köklü kulübün kurucular konseyinde şu zat-ı muhteremlerin imzası okunuyordu; Ali Kemal Kavrakoğlu, Rıfkı Tuzcuoğlu, İshak Turnaoğlu, Hamdullah Şadoğlu, Hasan Biber, (Eski Rize Belediye Başkanı) Riyazi Diren, Kamil Karadeniz.
“Şehirde iki rakip kulübün faaliyette bulunması, o zamanki müteassıp haleti ruhiyeye rağmen, daima artan bir seyirci kitlesini kendisine çekiyordu” sözü, 80 yıl öncesinin Rize spor’unu, o günün katıksız dili ile ne güzel ifade ediyor değil mi..
YEREL DERBİ TADINDA MAÇLAR
İki kulübün aralarında sıkça yaptıkları maçlar, tarihte bir yerlerde gizlenmiş bir yerel derbi lezzetinde idi. O günlerden bugünlere ulaşabilmiş olanların, hafızalarını zorlaması ile özel paragraf açılabilecek en mühim maçlardan birinin, 7 Kasım 1339 (1923) Cuma günü yapılan karşılaşma olduğunu öğrenebiliyoruz. Bu unutulmaz maçı Şark İdman Ocağı, gayet iyi bir oyun sergileyerek 1-0 kazanmıştı. Tarihi karşılaşmanın hakemliğini ise, o zaman Rize’de bulunan Askeri kıtadan 7. Alay subaylarından Yüzbaşı İsmet bey yapmıştı. Güçlü ve iddialı bir oluşum olarak ortaya çıkan Şark İdman Ocağı, sportif etkinliklerini iki yıl kadar devam ettirmişti. Kulübün futbol takımını oluşturan gençlerin isimlerini telafüz etmek, Rize’nin derin futbol geçmişini de saygıyla yadetmek olacaktır: Ali Kemal Kavrakoğlu, İbrahim Kurtuluş, İbrahim Arıcı, Kazım Hasan Biber, Metin Eminoğlu, Rıfkı Tuzcuoğlu, Riyazi Diren, Fazıl, Hamdullah Şadoğlu, Adil, Kamil Karadeniz, İshak Turnaoğlu.
RİZE FUTBOLUNUN İKİ ÇINARI
Rize’de futbolun başlangıcında önemli rolleri olan Şark İdmanocağı ve Rize İdman Yurdu’nun futbol rekabetini Rize kalıpları içinde, birbirlerine meydan okuma şeklinde bırakmadıkları da takdire şayandır. Rize sporunun iki çınarının, Trabzon ve Samsun’a seyahatler tertip ettikleri de tarihi bir vakıa’dır. Üstelik, futboldan başka jimnastik çalışmalarına da önem verildiği, bu yönelime rehberlik eden Suphi Bey’in büyük bir emek harcadığı da hayırla yâd edilmektedir. Şark İdmanocağı, her nedense heveskarlarının ilgisi azalınca iki yıl gibi kısa bir süre içinde etkinliklerine son verecekti. İdmanyurdu ise, çok çeşitli aşamalardan geçerek, Rize Fener Gençlik Kulübüne bir vadi oluşturup, köklerini muhafaza ederek başka bir isim altında inkılap edebilmişti.
RİZE’DE SPOR HARAKETLERİ 1932’DE DEĞİL 1919’DE BAŞLADI
1973 yılında Rize Beden Terbiyesi Bölge Müdürlüğü’nce hazırlanan “Rize Bölge Sporunda 50 Yıl isimli kitabın önsözünde yer alan bir pragrafta şöyle deniyordu:”Bölgede spor hareketleri 1932yılında Halkevlerinin açılması ile başlar..” Bu eserden sonra yazılan kitaplarda Rize’de spor 1932 yılı hareketlerinin başlangıç tarihini 1932 olarak gösteriyordu. Bu hata daha sonra Rize spor tarihini irdeleyen yazarları da yanılgıya itiyor, ilimizde spor hareketlerinin başlangıcı 1932 olarak tarihe geçiyordu..Bir çok alanda öncü olan Rizeliler sporda bu kadar geri kalamazdı. Araştırmalarım sonucu bu düşüncede haklı olduğumu belgeleme şansı elde ettim..
RİZE İDMAN YURDU’NUN RİZESPOR İLE HİÇ BİR BAĞI YOKTUR
Rize İdman Yurdu 1919 yılında Türkiye’ye İdman Yurdu’nun bir şubesi olarak kurulmuş, 1923 yılında kapanmıştır. Rizespor Kulübüyle hiçbir bağı yoktur. Rizespor Kulübü oldukça meşakatlı bir süreç sonrasında 19 Mayıs 1919' tarihinde Mustafa Kemal Atatürk Bandırma Vapuru ile Samsun'a çıktığı ve İtilaf Devletleri'nin işgaline karşı Kurtuluş Savaşı'nın başladığı günün 34. Yıldönümünde kurucusu Muharrem Kürkçü’nün önerisiyle 19 Mayıs 1953 tarihinde kurulmuştur. O gün Rize için çifte bayramdır. Bu tarihi değiştirilmesinin düşünülmesi bile o anlamlı tarihe kurucularımız Yakup Temizel, Atıf Taviloğlu, İsmet Bilsel, Yaşar Dömlekçioğlu ve Muharrem Kürkçü’na saygısızlık anlamı taşır. Ayrıca Rizespor Kulübü tarafından etkinlikler Rizespor Sanki Rize İdman Yurdu’nun devamıdır imasıyla Rize İdman Yurdu logosunun kullanılması yanlıştır.
Fatih Sultan KAR / İST.
